Stres

STRES

Bazen hayatınızdaki stres düzeyi ile ilgili hiçbir şey yapamayacağınızı düşünüyor olabilirsiniz. Fakat stres üzerinde düşündüğünüzden daha çok kontrole sahipsiniz. Stresi kontrol altına almada en önemli etken sorumluluk almaktır: düşüncelerinizin, duygularınızın, planlarınızın, çevrenizin ve problemleri ele alma biçimizin sorumluluğunu almaktır.

Nihai hedef  işinize, ilişkilere, dinlenmeye ve eğlenmeye zaman ayırarak dengeli bir yaşam kurmaktır ve bunun yanında baskı altında sağlam durabilmek ve gelecek olan problemlerle başa çıkabilmek için dayanıklılığı artırmaktır.

Belirtiler, İşaretler, Sebepler ve Etkiler

Modern yaşam mücadeleler, son teslim tarihleri, engellemeler ve isteklerle doludur. Bir çok kişi için, stres o kadar normaldir ki artık yaşamın bir parçası haline gelmiştir. Stes her zaman kötü değildir. Küçük dozlarda stres, baskı altındayken çalışmanızı ve en iyisini yapmanızı sağlar. Fakat sürekli acil durum modunda gezerseniz zihniniz ve bedeniniz bedeli ödeyecektir.

Eğer sık sık kendinizi bitkin ve bunalmış hissediyorsanız, sinir sisteminizi tekrardan dengeye getirme zamanınız gelmiş demektir. Stresin işaret ve belirtileri hakkında fikir edinerek ve stresin olumsuz etkilerini azaltmak için adımlar atarak kendinizi koruyabilirsiniz.

Stres Nedir?

Bedenin Strese Verdiği Yanıt

Bir tehdit algıladığınızda bedeniniz adrenalin ve kortizolün de içinde bulunduğu bir çok stres hormonunu beraber salgılamaya başlar. Bu hormonlar bedeninizi alarm durumuna geçirir.

Kalbiniz daha hızlı atmaya başlar, kaslarınız gerilir, kan basıncınız artar, nefes alışınız hızlanır ve duyularınız daha hassas  hale gelir. Bu fiziksel değişimler sizin gücünüzü ve dayanıklılığınızı artırır, tepki verme hızınızı, dikkatinizi artırır ve sizi tehlikeyle savaşmak ya da ondan kaçmak için hazırlar.

Stres sizi bir şekilde tehdit altında ya da sinirli hissetmenize sebep olan durumlar karşısında vücudunuzun verdiği normal bir tepkidir. Gerçek ya da gerçek olmayan tehlikeyi sezdiğiniz anda, vücudun savunma mekanizması, “savaş ya da kaç” diye bilinen otomatik tepki ya da stress tepkisi  en hızlı şekilde harekete geçer.

Stres tepkisi vücudun size korumak için verdiği bir tepkidir. Eğer doğru çalışırsa dikkatinizi toplamanıza ve uyanık kalmanıza yardım eder. Acil durumlarda stres, örneğin, size kendinizi savunmanız için daha fazla güç vererek ya da kazayı engellemek için frenlere asılmanıza sebep olarak hayatınızı kurtarır. Stres tepkisi aynı zamanda problemlerle baş edebilmenizi de sağlar. Stres sizi işte yaptığınız bir sunum yaparken tetikte tutan ya da televizyon izlemek istemenize rağmen sizi sınavınıza çalıştıran şeydir.

Fakat belirli bir noktanın ötesinde, stres artık yararlı olmaktan çıkar ve sağlığınıza, ruh durumunuza, üretkenliğinize, ilişkilerinize ve hayat kalitenize zarar vermeye başlar.

Strese nasıl tepki veririz?

Stres düzeyinizin ne zaman kontrolden çıktığını anlamak önemlidir. Stresin en tehlikeli yönü üzerinizde çok kolay bir şekilde etki bırakmasıdır. Bir süre sonra ona alışırsınız. Size tanıdık hatta normal gelmeye başlar. Size büyük bedeller ödetse de sizi ne kadar etkilediğinin farkına varmazsınız.

Stres aşırı yüklenmesinin belirti ve işaretleri neredeyse herşey olabilir. Stres zihni, bedeni ve davranışları bir çok şekilde etkiler ve herkes stresi farklı şekillerde yaşar.

Aşırı stresin belirtileri ve işaretleri

Aşağıdaki tabloda stresin bazı genel uyarı işaretleri ve belirtileri verilmiştir. Kendinizde ne kadar fazla bu belirtilerden görüyorsanız, aşırı strese o kadar yaklaşmışsınız demektir.

Stresin Uyarıcı Belirtileri ve İşaretleri
Bilişsel Belirtiler	Duygusal Belirtiler
Hafıza Problemleri Konsantrasyon Problemi Yargılamada bozulma Sadece olumsuz yanları görmek Kaygılı düşünceler Sürekli kaygı durumu	Duygusallık Tahammülsüzlük ve çabuk sinirlenme Huzursuzluk, rahatlayamama Tükenmişlik hissi Yalnızlık ve izolasyon hissi Depresyon ya da genel bir mutsuzluk hissi
Fiziksel Belirtiler	Davranışsal Belirtiler
Ağrı ve acılar Ishal ya da kabızlık Baş dönmesi ve bulantı Göğüs ağrısı, kalp çarpıntısı Cinsel istekte azalma Üşümelerin sık olması	Daha az ya dad aha fazla yeme Çok az ya da çok fazla uyumak Kendini diğerlerinden izole etmek Sorumlulukları erteleme ya da ihmal etme Rahatlamak için alkol, sigara ya da uyuşturucu madde kullanmak Gergin daranışlar (ör: tırnak yeme)

Unutmayınız ki stresin belirti ve işaretleri başka bir psikolojik ya da tıbbi problemden kaynaklı olabilir. Eğer stresin herhangi bir belirtisini kendinizde görüyorsanız, tümden bir değerlendirme için doktora baş vurunuz. Doktorunuz size bu belirtilerin strese bağlı olup olmadığını değerlendirmede yardımcı olacaktır.

Stresin ne kadarı çok fazladır?

Stesin sebep olabileceği geniş zararlar nedeniyle, kendi stres sınırınızı bilmeniz önemlidir. Fakat ne kadar stresin çok fazla olduğu kişiden kişiye değişir. Kimisi yumruklara bile dayanabilirken kimisi en ufak engelde yerlerde sürünebilir. Hatta bezı insanlar heyecan ve stresli bir yaşam tarzı ararlar.

Strese dayanma gücünüz ilişkilerinizin kalitesi, yaşama bakış açınız, duygusal zekanız ve genetic yapınız gibi bir çok farklı sebebe dayanıyor olabilir.

Strese dayanma düzeyinizi belirleyen etkenler:

• Destek Ağlarınız: Destekleyici bir aile ve arkadaş ağınızın olması stresli bir yaşama karşı koruyucu etki gösterir. Diğer taraftan ne kadar yalnız ve izole iseniz, stresin etkilerine o kadar açık hale gelirsiniz.
• Kontrol Gücünüz:  Eğer kendinize güveniniz ve olayları etkileme beceriniz varsa stresin üstesinden gelebilirsiniz. Strese yatkın olan insanlar genellikle kontrolün kendilerinde olmadığını düşünürler.
• Yaşama Bakış Açınız: Stresle başa çıkma becerisi olan insanların genelde iyimser bir bakış açısı vardır. Zorlukları kabul ederler, güçlü bir mizah anlayışları vardır, değişimlerin hayatın bir parçası olduğunu kabul ederler  ve daha üst bir güce ve amaca inanırlar.
• Duygularınızı yönetme yeteneğiniz:  Eğer kendinizi üzgün, kızgın ya da korkmuş hissettiğinizde kendinizi nasıl sakinleştireceğinizi bilmiyorsanız strese son derece açık bir yapınız var demektir. Duygularınızı dengede tutma yeteneğiniz hayatın zorluklarına karşı durabilmenizi kolaylaştırır.

• Bilgi düzeyiniz ve hazır bulunuşluluğunuz: Stresli bir durumun ne kadar süreceği ve ne bekleyeceğiniz hakkında ne kadar çok bilgiye sahipseniz, onunla baş etmek de o kadar kolay olacaktır.  Örneğin, ameliyata sonrasında ne bekleyeceğinizle ilgili gerçekçi bir beklenti ile giderseniz, ağrılı iyileşme süreci çabuk iyileşmeyi beklediğinizden daha az travmatik olacaktır.

 

Siz mi stresi kontrol ediyorsunuz yoksa stres mi sizi kontrol ediyor?

• Kendinizi huzursuz hissettiğinizde, kendinizi nasıl sakinleştireceğinizi biliyor musunuz?
• Öfkenizden kolayca kurtulabiliyor musunuz?
• İş yerinizde sizi sakinleştirmeleri ve daha iyi hissettirmeleri için diğerlerinden yardım istiyor musunuz?
• Akşam eve gittiğinizde , evin kapısından rahatlamış bir şekilde mi giriyorsunuz?
• Sıklıkla huzursuz ya da duygusal hissediyor musunuz?
• Diğerleri kızgın olduğunda bunu farkedebiliyor musunuz?
• Sakinleşebilmek için aile ve arkadaşlarınızdan yardım alabiliyor musunuz?
• Enerjiniz düşük olduğunda nasıl artıracağınızı biliyor musunuz?

STRESİN SEBEPLERİ

Strese sebep olan durum ve olaylar stresör olarak bilinir. Stresörlerin genelde yorucu bir iş programı ya da yıpratıcı bir ilişki gibi olumsuz olduklarını düşünürüz.Yine de sizden çok fazla şeyler beklenmesi ve değişimi gerektiren her durum stresli olabilir. Bunlar evlenmek, ev satın almak, üniversiteye başlamak ya da terfi almak gibi olumlu durumlar da olabilir.

Stresin sebepleri bir parça da sizin onu nasıl algıladığınıza bağlı olarak değişir. Sizi strese sokan bir durum başka birisini aynı şekilde etkilemeyebilir; hatta bundan keyif bile alabilirler. Örneğin, sabah işe giderkenki yolculuğunuz stresli geçebilir çünkü trafik nedeniyle geç kalabileceğinizi düşünebilirsiniz. Diğerleri, tam tersi bu yolculuğu rahatlatıcı bulabilirler çünkü yol için yeterince zaman ayırmışlardır.

Stresin genel dışsal Sebepleri

Tüm stresler dış sebeplerden kaynaklanmaz. Stres aynı zamanda kişinin kendisinden de kaynaklanır:

Büyük yaşam değişiklikleri İş  zorlukları

Maddi problemler Çok meşgul olmak Aile ve çocuklar

Stresin İçsel Sebepleri

Tüm stresler dışsal sebeplerden kaynaklanmaz. Stres aynı zamanda birey tarafından da oluşturulabilir:

Belirsizliği kabullenememe Karamsarlık Olumsuz içsel konuşmalar

Gerçekçi olmayan beklentiler Mükemmeliyetçilik Girişkenliğin olmaması

Sizin  Stres Faktörünüz Ne?

Sizi  strese sokan bir durum başkası için stresli olan bir durumdan farklıdır. Örneğin:

• Kerem insanların önünde konuşmaktan çok korkarken en yakın arkadaşı bir tiyatro sanatçısıdır.
• Pelin en iyi performansını sınırlı bir zamanı olduğunda gösterirken beraber çalıştığı iş arkadaşı iş yerinin beklentileri arttığında hiç bir şey yapamamaktadır.
• Ziya dışarıda yemek yediğinde yemeği beğenmezse geri göndermekte tereddüt etmezken, eşi Jale bu durumu yadırgamakta ve strese girmektedir.

Kronik Stresin Etkileri

Beden  fiziksel ve psikolojik tehditler arasında ayrım yapmaz. Yoğun bir program, bir arkadaşla tartışma, trafik sıkışıklığı ya da faturalar nedeniyle strese girdiğinizde vücudunuz ölüm kalım durumlarında verdiği tepkiyi verecektir.  Eğer birçok sorumluluğunuz ve kaygınız varsa, vücudunuz çoğu zaman acil durum tepkisi vermektedir demektir. Vücudunuzun stres sistemi aktive oldukça bunu durdurmak o derece zor olacaktır.

Strese uzun bir süre maruz kalmak ciddi sağlık sorunlarına sebep olabilir. Kronik stres neredeyse vücudunuzdaki tüm sistemleri rahatsız eder.  Kan basıncınızı artırır, bağışıklık sisteminizi baskı altına alır, kalp krizi ve inme riskini artırır, kısırlığa sebep olur ve yaşlanma sürecini hızlandırır. Uzun dönem stres aynı zamanda beynin elektrik sistemini de etkiler ve böylece kaygı ve depresyona daha açık hale getirir.

Birçok sağlık sorunu strese bağlı oluşur ve kötüleşir:

Her türlü ağrı Kalp hastalıkları Sindirim problemleri Uyku problemleri

Depresyon Obezite Otoimmün Hastalıklar Egzema gibi deri hastalıkları

Stresle ve belirtileriyle Baş etme

Kontrol edilmediğinde stres kesinlikle zarar vericidir. Bu zararları engellemek ya da azaltmak için yapabileceğiniz birçok şey bulunmaktadır:

Stresinizi yönetmeyi öğrenin

Yaşamınızdaki stres size kontrol edilemez gibi gelebilir ancak tepki verme şeklinizi her zaman kontrol edebilirsiniz. Stresi kontrol edebilmek sorumluluk almayla ilgilidir: düşüncelerinizin, duygularınızın, planlarınızın, çevrenizin ve problem çözme şeklinizin sorumluluğunu alabilirsiniz. Stres yönetimi, stresli bir durumu değiştirebilmeyi, verilen tepkiyi değiştirmeyi, kendinize dikkat etmeyi, dinlenme için zaman yaratmayı içerir.

Nasıl Rahatlayacağınızı Öğrenin

Stresi hayatınızdan tamamen çıkaramazsınız fakat sizi etkileme düzeyini değiştirebilirsiniz. Yoga, meditasyon ve derin nefes alma vücudun stres tepkisinin tam tersi olan rahatlama tepkisini aktive eder. Düzenli olarak uygulandığında, bu aktiviteler günlük stres düzeyinde azalmaya ve huzur ve neşe duygularında artışa katkıda bulunur. Bunlar ayrıca baskı altında sakin kalma yeteneğinizi artırır.

 Stres Azaltma tekniklerini Öğrenin

Herkes hayatındaki stresi azaltma gücüne sahiptir. Pratik yaparak, stres etkenlerini bulmayı ve baskı altında kontrollü kalmayı başarabilirsiniz. Stresi azaltma teknikleri size stress yaratan bir durum karşısında açık bir zihne sahip olmanıza yardım eder.  Sorunlarla yüzleşmede size güç verir ve kendinizi dengede tutmanıza yardım eder.