Takıntı Bozukluğu
Ütünün fişinin çekili olup olmadığını ya da kapının kilitli olup olmadığını geri dönüp kontrol etmek normaldir. Ancak takıntı bozukluğunuz varsa, obsesyonlar ve kompulsiyonlar o kadar aşırı hale gelir ki günlük hayatı aksatmaya başlar. Ne yaparsanız yapın kurtulmanız mümkün değildir.

Takıntı Bozukluğu Nedir?
• Obsesif kompulsif bozukluk kontrol edilemeyen ve istenmeyen düşünceler ve tekrar eden ritüeller şeklinde davranışlardan oluşur. Kendinizi bu davranışları gerçekleştirmek zorunda hissedersiniz. Bu düşünce ve davranışlarınızın saçma olduğunun farkına varabilirsiniz ancak öyle olsa bile durduramazsınız.
• Çalan bir cdnin takılması gibi, okb de zihnin belli bir düşüncede takılmasına sebep olur. Örneğin, sobanın kapalı olduğundan emin olmak için 20 kez kontrol etseniz bile yine de kontrol edersiniz. Ellerinizi tahriş olana kadar yıkarsınız. Ya da arabayla aynı yerden defalarca geçersiniz ta ki birini ezmediğinizden emin olana kadar.
• Bir çok kişi için okb çocukluk çağında ya da onlu yaşlarda başlar. Çoğu kişiye 19 yaşı itibariyle tanı konulur. OKB’nin belirtileri zaman zaman azalır; çoğalır, iyileşir ya da kötüleşir.

OKB’ye ne sebep olur?
• Okb, bazen aileden gelir ancak neden bazı kişilerde var olup diğerlerinde olmadığı konusunda hala bir fikir edinilememiştir. Araştırmacılar obsesif düşünce ve buna bağlı davranışların beynin bir çok bölgesinden kaynaklandığını bulmuştur.
• Obsesyonlar zihinde kontrol edilemez ve tekrar eden bir şekilde oluşan düşünce, görüntü ya da dürtülerdir. Bu düşünceleri zihninizden atmak istersiniz ancak durduramazsınız. Ancak bunlar çok rahatsız edicidir.
• Kompulsiyonlar yapmak zorunda olduğunuzu hissettiğiniz davranış ve ritüellerdir. Kompulsiyonlar genelde obsesyonlardan kurtulmak için yapılır. Örneğin, eğer kirlenmekten korkuyorsanız, temizlikle ilgili ritüeller yaparsınız. Ancak bu rahatlama çok kısa sürer. Aslında bu durumda obsesyonlar çok daha güçlü bir şekilde gelirler. Kompulsif davranışlar daha çok kaygıya sebep olur. Zaman alıcı ve tekrarlayıcıdır.

OKB hastaları şu şekilde gruplanabilir:

• Temizlikçiler kirlenmekten korkarlar. Temizlik ya da el yıkama gibi kompulsiyonları vardır.

• Kontrolcüler sürekli bazı şeyleri kontrol ederler. (Ocak kapalı mı? Kapılar kilitli mi?) Bunları tehlikeli olarak görürler.

• Şüpheciler herşeyin mükemmel ya da doğru yapılmadığında kötü bir şeylerin olabileceğini ya da cezalandırılabileceklerini düşünürler.

• Saymacılar ve düzenleyiciler düzen ve simetriye takarlar. Bazı numara, sayıların doğa üstü güçleri olduğuna inanırlar.

• Biriktiriciler Birşeyleri attıklarında kötü birşeyin olabileceğini düşünürler. İhtiyaç duymadıkları ya da kullanmayacakları eşyaları biriktirirler.

• Ancak obsesif düşünceleriniz olduğu ya da kompulsif davranışlar yaptığınız için okb olduğunuz söylenemez.  OKB’de düşünce ve davranışlar aşırı stress yaratırlar, çok fazla zaman alırlar ve günlük yaşam ve ilişkilerinizi bozarlar.

OKB semptom ve işaretleri: Obsesif düşünceler
• OKB’deki en yaygın obsesif düşünceler:
• Mikrop bulaşması ya da kirlenmekten korku ya da diğerlerini kirletme korkusu
• Kendine ya da başkalarına zarar verme korkusu
• Cinsel ya da şiddet içeren görüntüler
• Dini ve ahlaki düşüncelere aşırı odaklanma
• Birşeylere ihtiyacı olduğunda ulaşamayacağını ya da eşyalarını kaybedeceğini düşünmek
• Düzen ve simetri: Herşeyin düzenli olması konusundaki düşünceler
• Doğa üstü düşünceler; Uğurlu ya da uğursuz olduğu düşünülen nesnelere aşırı dikkat verme

Kirlenme Korkusu

• Mikroplara temas etme, hastalanma ya da diğerlerine hastalık bulaştırma, kirli, yapışkan eşyalara ya da kimyasallara dokunmaktan kaçınma «Eğer yerdeki kalemi alırsam elime pislik bulaşacak.»

Şüpheci Düşünceler

• Bu düşünceler sürekli bir hata yaptığınız ya da birşeyleri yanlış yaptığınızla ilgili şüpheleri getirir. Örneğin; «Sobayı kapattım mı?» «Çöpe önemli bir şeyler attım mı?» gibi...

Kendine ya da başkalarına kazayla zarar verme korkusu

• Bu takıntıda kişiler dikkatsizlik nedeniyle kendilerine ya da diğerlerine zarar verebileceklerini düşünürler. «Eğer dışarıdan gelir gelmez kıyafetlerimi değiştirip yıkamazsam eve mikrop bulaşır ve ailemin hastalanmasına sebep olabilirim.

Simetri ya da düzen

• Bu takıntıda bireyler eşyaların belirli bir şekilde yerleştirilmesi konusunda hassastırlar. Ya da işlerin eksik kalmaması ve düzenli bir şekilde bitirilmesi konusunda özenlidirler. «Tüm giysileri dolapta renklerine göre sıralamalıyım»

İğrenme Obsesyonları.

• Bu obsesyonlar istenmeyen düşünce, görüntü ve davranışları içerir. Sanki sevilen birine kötü bir şey yapılacakmış düşüncesi gibi... («Bebeği balkondan aşağı atma», «köprüden atlama»)
Cinsel obsesyonlar: Birine cinsel saldırıda bulunduğunu düşünmek, kişinin cinsel kimliğiyle ilgili şüpheleri...

Dine karşı olan obsesyonlar: Tanrıya küfretme gibi...

Kompulsif Davranışlar

• Genel kompulsif davranışlar şunlardır:
• Sürekli bir şeyleri kontrol etmek: kapı kilidi, fişler, prizler...
• Sevdiğin kişinin güvende olup olmadığını sürekli kontrol etmek
• Sayma, dokunma, belirli sözcükleri tekrar etme gibi kaygıyı azaltacak davranışlarda bulunma
• Temizlik ya da yıkamayla zaman kaybetmek
• Eşyaları belirli bir düzende tutma
• Aşırı bir şekilde dua etme ve dini korkularla tetiklenen davranışları yapma
• Eski gazeteleri ya da boş konserve kaplarını biriktirmek

Düzenleme ve sıralama davranışları

• Bu kompulsiyonlar eşyaları belirli bir şekilde düzenlemedir. Kıyafetler, kitaplar, ayakkabılar gibi... Bu davranışlar bazen olumsuz olayların olmasını engellemek için yapılır.

Zihinsel Ritüeller

• Bunlar kafanızın içinde gerçekleşen ritüellerdir. Örneğin zihninizden olumsuz bir olayla ilgili düşünceler gectiğinde sürekli dua etmek. Ya da olumsuz bir düşünceyi iyi olanla değiştirmek gibi.. Ör: Annemin öldüğü düşüncesi aklıma geldiğinde annemin güldüğü bir düşünceyle değiştirmek..

Sorma ya da itiraf etme ihtiyacı

• Bazen kişiler kötü birşey düşündüklerinden ve yaptıklarından korktukları için itiraf etme gereği duyarlar. Sürekli itirafta bulunan kişiler aynı zamanda herşeyin yolunda olduğuna dair onay almak da isteyeceklerdir. «Kötü düşüncelerim olmasına rağmen beni hala seviyor musun?»

Biriktirme

• Bazı kişiler kendilerine gerekli olmayan eşyaları dahi atmakta zorlanırlar. Biriktirme evde gereksiz yer kaplar ve günlük hayatı zorlaştırır. Mesela faturalar, kredi kartı slipleri ya da eski gazeteler.

Özetle:

• Takıntılarınızı düşünmek için ve bunlardan kurtulmak için ya da rahatlatıcı davranışları yapabilmek için çok fazla zaman harcıyorsanız.

• Çoğu zaman kaygılı hissediyorsanız.

• Günlük hayatınız bu takıntılardan çok olumsuz etkileniyorsa. Bazen çok küçük işler bile takıntılarınız nedeniyle çok uzun zaman alabilir. İşlerinizi yetiştirmenize engel olabilir.

Takıntısı olan kişiler günlük hayuatlarında başka neler yaparlar?

• Kaçınmalar: Takıntısı olanlar tetikleyici olan herhangi bir şeyden uzak durmaya çalışırlar. Eğer kirlenmeden korkuyorsanız el sıkışmaktan kaçınırsınız.  Eğer birine zarar vermekten korkuyorsanız kesici aletler kullanmaktan kaçınırsınız.

• Dikkati Dağıtma: Takıntısı olan kişiler çoğunlukla başka şeyler düşünmeye çalışarak dikkatlerini dağıtmaya çalışacaklardır.

• Aileyi takıntılara dahil etmek: Takıntısı olan kişiler o kadar kaygılı olurlar ki ailelerinin ve arkadaşlarının da belirli kurallara göre yaşamasını ya da bazı davranışları yapmasını isterler. Örneğin eve gelen kişilerin hemen kıyafetlerini değiştirmelerini isteyebilirler.

• Takıntı Bozukluğu Tedavisinde Terapi:

• Obsesif kompulsif bozukluğun en etkili tedavi yöntemlerinden birisi de bilişsel- davranışçı tedavidir. Anti depresanlar terapiye ek olarak kullanılabilir. İlaçlar tek başına kullanıldığında OKB üzerinde çok etkili olamamaktadır.

OKB’de kendi kendine yardım: Takıntılara meydan okumak

Dikkatinizi yeniden odaklayın

• Spor yapmak, yürüyüşe çıkmak, müzik dinlemek, kitap okumak, internette dolaşmak, oyun oynamak gibi eğleneceğiniz aktiviteleri 15 dk boyunca yaparak kompulsiyonları erteleyebilirsiniz.

• Ertelemenin sonunda davranışı yapma isteğinizi yeniden değerlendirin. İsteğin eskisi kadar şiddetli olmadığını göreceksiniz. Daha uzun bir süre için erteleme yapmaya çalışın. Erteleme uzadıkça daha fazla değişecektir.

Kaygılarınızı ya da obsesif düşüncelerinizi kaydedin:

• Yanınızda not defteri bulundurun ya da düşüncelerinizi geldikçe telefonunuza ya da tabletinize kaydedin.

• Hastalığın gerektirdiği istekleri ve zihninizden geçen düşünceleri yazın. Aynı düşünceler tekrar etse bile yine de yazmaya devam edin.

• Tüm düşüncelerinizi yazmanız size ne kadar tekrarlayıcı olduklarını gösterecektir..

• Düşüncelerinizi defalarca yazmak bir süre sonra anlamını yitirmesine sebep olacaktır.

Kompulsiyonlarınızı bekleyin

• Düşüncelerinizin geleceğini düşünmek, onlar kendiliğinden gelmeden, zayıflamalarına sebep olur. Örneğin, kompulsiyonlarınız daha çok kontrolle ilgiliyse kapıyı, pencereyi ya da elektrikli aletleri kontrol ederken ekstra dikkatli olun.

• Bu anın fotoğrafını çekip zihninize kaydedin. «Kapı kapalı» ya da «pencere kapalı» diye kendinize tekrarlayın. Daha sonra kontrol isteği geldiğinde bu durumu «sadece obsesif bir düşünce» diye etiketlemek daha kolay olacaktır.

Takıntılarınız için bir kaygı saati yaratın

• Takıntılarınızı bastırmak ya da zihninizden kovmak yerine onlara belirli bir zaman ayırarak bu zaman aralığında sadece takıntılarınızı düşünmeye odaklanın.

• On ya da yirmi dakikanızı her gün obsesyonlarınıza ayırabilirsiniz. Bunun için belirli bir yer ve zaman planlayın. Ancak yatma zamanından önce olmasına dikkat edin.

• Kaygı zamanınız boyunca sadece olumsuz düşüncelerinize odaklanın. Onları düzeltmekle uğraşmayın.

Takıntılarınızı ses kaydına alın

• Sadece bir kaygı ya da takıntıya odaklanın ve ses kaydı yapın.

• Daha sonra bu ses kaydını dinleyin ve bunu en az 45 dakika süreyle yapın. Ta ki takıntıyı duymaktan kaynaklanan kaygınız sönene kadar.

• Kaygılarınız ve takıntılarınızla sürekli olarak karşılaşmak sizin daha az kaygılı olmanızı sağlayacaktır.

Kendinize iyi bakın

• Sağlıklı yeme alışkanlıkları edinin

• Güne mutlaka iyi bir kahvaltıyla başlayın ve gün içince küçük ve sık öğünler halinde devam edin. Yemeden uzun süre kalmak kan şekerinizi düşürür ve kaygınızın daha da artmasına sebep olur.

• Düzenli spor yapın

• Spor yapmak doğal bir kaygı tedavisidir. Kaygılı düşünceleriniz geldiğinde dikkatinizi yeniden odaklayabilmenize yardımcı olur.

Alkol ve nikotinden uzak durun

• Alkol başta kaygı belirtilerini azaltsa da daha sonrasında etkisi geçmeye başlayınca kaygı belirtilerini artırır. Sigaralar da sakinleştiriyormuş gibi görünse de aslında kaygıyı daha çok tetikler.

Destek Arayın

•  Kendinizi güçsüz ve yalnız hissettiğinizde obsesif- kompulsif davranışlarınızda artış olacaktır. Diğer insanlarla ne kadar bağlantılı olursanız kendinizi o kadar güçlü hissedersiniz. Sadece kaygılarınızla ilgili konuşmak bile daha az korkunç görünmelerini sağlayabilir.

Yakınlarınıza yardım etmek

•  Olumsuz yorumlar ve eleştiriler hastalığı kötüleştirir: Sakin ve destekleyici bir ortam takıntıların azalmasını sağlayıp tedaviyi güçlendirir. Hastanın olumlu yanlarına odaklanıp eleştirmekten vaz geçin.

• OKB’si olan birini aşağılamayın ya da ona bazı törenleri yapmaktan vazgeçmesini söylemeyin. Onların buna uyması zordur. Üzerlerinde hissettikleri baskı davranışların artmasına sebep olacaktır. Bunlar karakter özellikleri değil sadece hastalık belirtisidir.

• Olabildiğince sabırlı olun Her bir hastanın problemlerini kendine göre bir hızda çözmesi beklenir. İyileşmeye dair her adımı takdir edin.

• Onların davranışları yapmalarına yardımcı olmayın: Eğer yardım ederseniz davranış daha da sıklaşacaktır. Davranışları değil kişiyi desteklemeye çalışın.

•  Olumlu, açık ve direk bir şekilde iletişim kurun: İletişim kurmak önemlidir çünkü OKBye karşı gelmek ve sevdiğiniz kişiyi desteklemek arasında bir denge kurar.