Duygusal olarak sağlıklı olabilmek biraz zaman ve çaba gerektirir fakat bunun karşılığında daha tatmin edici sonuçlar doğurur. Duygusal sağlığınızı güçlendirecek seçimler yaptığınızda kendinizi daha iyi hissedebilirsiniz Daha da iyisi sizler stresinizi kontrol edebilir, problemlerle başa çıkabilir, hayal kırıklıklarını atlatabilir, sağlıklı kalabilir ve hayatınızı daha kaliteli yaşayabilirsiniz.
Duygusal Sağlığı Geliştirmek
Akıl Sağlığı için ipuçları
Çoğu insan duygusal ve ruhsal sağlığını hafife alır ve sadece bir takım hastalıklar ortaya çıktığında onunla ilgilenir. Fakat fiziksel sağlığı korumak için harcanan çaba duygusal ve ruhsal sağlık için de harcanmalıdır. Duygusal sağlığınız için ne kadar zaman ve enerji harcarsanız o kadar güçlü hale gelecektir. Kendinizi iyi hissetmek, esneklik ve dayanıklılık kazanmak ve hayatınızdan daha çok zevk almak için yapabileceğiniz birçok şey bulunmaktadır.
Akıl Sağlığı ve Duygusal Sağlık Nedir?
Akıl sağlığı ve duygusal sağlık, bütün psikolojinin iyi olmasını kapsar. Örn: Kendiniz hakkında hissettikleriniz, ilişkilerinizin kalitesi, duygularınızı yönetme ve zorluklarla baş etme şekliniz…
İyi bir akıl sağlığı sadece ruhsal problemin olmaması demek değildir. Zihinsel ve duygusal olarak sağlıklı olmak sadece depresyondan, kaygı bozukluğundan ya da diğer psikolojik problemlerden kurtulmuş olmak değildir. Bunun için ruhsal bozuklukların olmamasının yanında akıl sağlığı ve duygusal sağlıkla ilgili olumlu özelliklerin de bulunması gerekir. Benzer bir şekilde kötü hissetmemek iyi hissetmekle aynı şey değildir.
Bazı insanların olumsuz duygularının olmaması, duygusal ve ruhsal sağlığının iyi olduğu anlamına gelmez. Böyle insanların da duygusal ve ruhsal sağlığa kavuşmak için yapmaları gereken birçok şey vardır.
Ruhsal ve duygusal olarak sağlıklı olan insanlar şu özelliklere sahiptir:
• Hoşnutluk hissi
• Yaşamdan tat alma, gülebilme ve eğlenme
• Stresle baş etme becerisi ve zorluklar karşısında çabuk toparlanabilme.
• Hem yaptıkları aktivitelerde hem de ilişkilerinde bir amaç ve anlam
• Yeni şeyler öğrenmede esneklik ve değişime kolayca uyum sağlama
• Çalışma ve eğlenme, dinlenme ve aktiviteler arasında bir denge
• Tatmin edici ilişkiler kurup bunları sürdürebilme
• Yüksek bir özgüven ve öz-saygı
Bu olumlu özellikler insanların üretken, güçlü ilişkilerle hayata katılmasını sağlarken, sorunlar ve stresle karşılaştıklarında başedebilme gücünü sağlar.
Duygusal ve Ruhsal Sağlıkta Dayanıklılığın Önemi
Duygusal ve ruhsal olarak sağlıklı olmak hiçbir zaman kötü zamanlar geçirilmeyeceği ya da duygusal problemler yaşanmayacağı anlamına gelmez. Hepimiz belirli dönemlerde hayal kırıklıkları, kayıplar ve değişimler yaşarız. Bunlar yaşamın normal birer parçası olmasına rağmen üzüntü, kaygı ve stres yaşayabiliriz.
Aradaki fark duygusal olarak sağlıklı olan insanların zorluklar, travma ve stres karşısında kendilerini toparlayabilmeleridir. Bu beceriye “esneklik” adı verilmektedir. Duygusal ve ruhsal olarak sağlıklı olan insanlar zor durumlarla baş etme ve olumlu bir bakış açısına sahip olma konusunda bazı donanımlara sahiptir. Onlar olumsuz zamanlarda da iyi zamanlarında olduğu kadar dikkatli, esnek ve yaratıcı olurlar.
Dayanıklılık için anahtar faktörlerden biri de duygularınızı dengede tutabilmenizdir. Duygularınızı tanıma ve onları uygun bir şekilde ifade edebilme yeteneği sizi depresyon, kaygı ve diğer olumsuz duygu durumlarından uzak tutar. Bir diğer anahtar faktör ise güçlü bir destek ağına sahip olmaktır. Etrafınızda size cesaret ve destek verebilecek, güvendiğiniz insanların olması zor zamanlarınızda dayanıklılığınızı artırmada size yardımcı olacaktır.
Dayanıklılığınızı Artırmak
Dayanıklılık, stresli durumlar ve travmatik olaylarla uğaşırken esneklik ve dengenizi korumanız demektir. Bu şu şekillerde olabilir:
• Kendinize güçlü duygular yaşama konusunda izin vermek ve yaşam kalitenizi bozacağını düşündüğünüz zamanlarda bunlardan uzak durmanız gerektiğini bilmek.
• Problemlerle uğraşmak, günlük yaşamın gereklerini karşılayabilmek için adım atmak ve harekete geçmek
• Dinlenmek ve enerji toplamak için kendinize zaman ayırmak
• Destek ve cesaret alabilmek için sevdiklerinizle zaman geçirmek
• Kendinize ve başkalarına güvenebilmek
Fiziksel Sağlık, Duygusal ve Ruhsal Sağlığa Bağlıdır.
Bedeninize dikkat etmek duygusal ve ruhsal sağlık için atılabilecek en önemli ilk adımlardan biridir. Zihin ve beden birbirine bağlıdır. Fiziksel sağlığınızı geliştirdiğinizde ruhsal ve duygusal sağlığınız da o oranda iyi olacaktır. Örneğin, egzersiz yapmak sadece kalbimizi ve ciğerlerimizi güçlendirmekle kalmaz aynı zamanda endorfin ve bize enerji veren bazı diğer güçlü kimyasalların salgılanmasını sağlar.
Günlük yaşamdaki seçimleriniz, ilgilendiğiniz ve içinde bulunduğunuz aktiviteler fiziksel ve duygusal olarak nasıl hissettiğinizi etkiler:
• Dinlenmeye Yeteri Kadar Zaman Ayırın: Ruhsal ve duygusal olarak sağlıklı olabilmek için bedeninize dikkat etmeniz önemlidir. Buna yeterince uyku almanız da dahildir. Çoğu kişi gün içinde görevlerini tam olarak yerine getirebilmek için 7-8 saat uykuya ihtiyaç duyar.
• Sağlıklı Beslenme ile İlgili Bilgi Edinin ve Bunları Uygulayın: Beslenme konusu karmaşıktır ve sağlıklı beslenmek her zaman kolay değildir. Fakat ne yediğiniz ve bunların sizi nasıl etkilediği konusunda ne kadar çok şey öğrenirseniz, o kadar iyi hissedersiniz.
• Stresten Kurtulmak ve Kendinizi İyi Hissetmek için Egzersiz Yapın: Egzersiz yapmak stres, kaygı ve depresyon için güçlü bir panzehirdir. Günlük yaşamınıza hareket katabilmek için asansör yerine merdivenleri kullanmak ya da kısa bir yürüyüşe çıkmak gibi yollar deneyebilirsiniz. Sonuç alabilmek için en az 30 dakika yürüyüş ya da gün içinde daha fazla egzersiz yapmayı tercih edebilirsiniz.
• Her Gün Belirli Bir Miktar Güneş Işığı Alın: Güneş ışığı kendinizi iyi hissetmenizi sağlar. Bu yüzden her gün 10- 15 dakika güneş ışığı almaya çalışın. Bunu egzersiz yaparken, bahçeyle uğraşırken ya da sosyal bir etkinlik sırasında yapabilirsiniz.
• Alkol Alımını Azaltın, Sigara ve Madde Kullanımından Uzak Durun: Bunlar sizi doğal olmayan bir şekilde iyi hissettirebilecek uyarıcı maddelerdir. Fakat uzun dönemde zararlı etkileri daha fazladır.
Kendinize Dikkat Ederek Ruhsal ve Duygusal Sağlığınızı Geliştirin
Ruhsal ve duygusal sağlığınızı korumak ve güçlendirmek için kendi ihtiyaçlarınıza ve duygularınıza dikkat etmeniz gerekmektedir. Stresin ve olumsuz duyguların birikmesine izin vermeyin. Günlük sorumluluklarınız ve yapmaktan hoşlandığınız şeyler arasında bir denge kurun. Eğer kendinize dikkat ederseniz sorunlarla baş edebilmek için hazırlıklı olabilirsiniz.
Kendinize dikkat etmek iyi hissetmeyi ve endorfin salgılanmasını doğal olarak sağlayan aktiviteleri yapmayı kapsar. Fiziksel egzersizin yanında endorfin şu şekilde salgılanır:
• Başkalarını olumlu etkileyecek şeyler yapın: Diğerlerine yardım etmek ve yaptıklarınız için değer görmek öz-saygınızın artmasına yardım eder.
• Yeni şeyler öğrenin ya da keşfedin: Bir yetişkin eğitim grubuna veya bir kitap klübüne katılmayı, bir müze ziyaretine gitmeyi, yeni bir dil öğrenmeyi ya da yeni bir yer gezmeyi deneyebilirsiniz.
• Doğanın ya da sanatın tadını çıkarın: Yapılan çalışmalar sadece bir bahçenin içinden yürümenin bile stres düzeyini ve kan basıncını düşürdüğünü göstermiştir. Aynı şey bir parka ya da sanat galerisine gitmek, doğa yürüyüşüne katılmak yada sahilde oturmak için de geçerlidir.
• Hislerinize odaklanın: Beş duyunuza (görme, işitme, dokunma, koku alma ve tat alma) odaklanarak sakin ve enerji dolu olabilirsiniz. Kendinizi iyi hissettirecek müzikler dinleyin, çiçekleri onları görüp koklayabileceğiniz bir yere koyun, ellerinize ve ayaklarınıza masaj yapın ve ılık bir şeyler için.
• Anlamlı ve yaratıcı işlerle uğraşın: Karşılığında ücret almasanız da yaratıcılığınızı tetikleyecek ve kendinizi üretken hissettirecek işlerle uğraşın. Bahçe işleriyle uğraşmak, resim çizmek, yazı yazmak, enstruman çalmak bunlar arasında sayılabilir.
• Evcil bir hayvan edinin: Evet, evcil hayvanlar sorumluluk getirir fakat onlarla ilgilenmek sevildiğinizi ve size ihtiyaç duyulduğunu hissettirir. Evcil bir hayvanın verebileceğinden daha karşılıksız bir sevgi yoktur. Evcil hayvanlar sayesinde evinizden çıkar ve egzersiz yapmış olursunuz ve bu sayede yeni insanlarla tanışabilirsiniz.
• Sevdiğiniz aktiviteleri önceliğiniz haline getirin: Birşeyleri sadece size iyi hissetirdiği için yapın. Eğlenceli bir filme gidin, sahilde bir yürüyüşe gidin, müzik dinleyin, iyi bir kitap okuyun ya da bir arkadaşınızla konuşmayı deneyin.
Herkes farklıdır; herşey herkes için yararlı olmayabilir. Bazı insanlar dinlendiklerinde bazıları ise daha çok aktivite içinde bulunduklarında ve daha heyecanlı aktiviteler yaptıklarında kendilerini iyi hissederler. Önemli olan eğlenebileceğiniz aktiviteleri bulmanızdır.
Destekleyici İlişkiler: Ruh Sağlığının Temeli
Duygusal ve ruhsal sağlığınızı geliştirmek için ne kadar zaman harcasanız da hala diğerleriyle birlikte olmaya ihtiyacınız vardır. İnsanlar, duygusal ihtiyaçları olan yaratıklardır ve diğerlerinden soyutlanmış halde yaşayamazlar. Bizi utandıran ve diğerlerine karşı güvensizlik yaratan deneyimlerimiz olsa da sosyal beynimiz sürekli birliktelik arar.
Sosyal etkileşim ve problemleriniz hakkında başkalarıyla konuşmak stresinizi azaltabilir. Anahtar nokta size öğüt vermeden sizi dinleyecek, düzenli olarak yüz yüze konuşabileceğiniz, iyi bir dinleyici olan birini bulmaktır. İyi bir dinleyici sizin sözlerinizin arkasındakini görmeye çalışıp sizi bölmeden ve yargılamadan dinleyecek biridir. İyi bir dinleyici bulabilmenin en iyi yolu, iyi bir dinleyici olmaktır. Düzenli olarak konuşabileceğiniz, birbirinizi dinleyebileceğiniz ve destekleyebileceğiniz bir arkadaşlık kurun.
Ruhsal ve Duygusal Sorunlarda Risk Faktörleri
Ruhsal ve duygusal sağlığınız yaşantılarınızla şekillenmektedir. Özellikle erken yaşam olayları önemlidir. Genetik ve biyolojik faktörler de duygusal ve ruhsal sağlığınız üzerinde rol oynar ancak bunlar da yaşantılar yoluyla değişebilir.
Duygusal ve Ruhsal Sağlığın Risk Faktörleri:
• Erken yaşantınızda size bakan kişiyle yetersiz bir bağlanma oluşturmak: Kendinizi yalnız, başkalarından soyutlanmış, güvensiz, kafası karışık hissetmek.
• Özellikle erken yaşantılardaki travmalar ve ciddi kayıplar: Bir ebeveynin kaybı ya da diğer travmatik yaşantılar. (savaş ya da sağlık sorunları gibi)
• Öğrenilmiş Çaresizlik: Çaresiz olduğunuzu düşünmenize sebep olan yaşantılar ve yaşamınızdaki durumları kontrol edememeyle ilgili olumsuz yaşantılar.
• Hastalıklar: Özellikle kronik, yaşam kalitesini bozucu ya da diğerlerinden uzaklaştırıcı olduğunda hastalıklar etkilidir.
• İlaçların yan etkileri: Özellikle de birçok ilacı beraber almak zorunda kalan yaşlı insanlar için geçerlidir.
• Madde Kötüye Kullanımı: Alkol ve madde kullanımı ruhsal problemlere yol açacağı gibi daha önceden var olan ruhsal ve duygusal problemlerin daha kötüye gitmesine sebep olur.
Ruhsal ve duygusal sağlığınıza içsel ve dışsal olarak katkıda bulunan ne olursa olsun değişiklik yapmak ya da psikolojik iyi olma durumunuzu geliştirmek için yapabileceğiniz bir çok şey mevcuttur. Güçlü ilişkiler, sağlıklı bir yaşam tarzı, stresi ve olumsuz duyguları yönetebilmek, karşılaşacağınız risk faktörlerini önceden engelleyebilir.
Ne zaman profesyonel yardım almalısınız?
Ruhsal ve duygusal sağlığınızı geliştirmek için elinizden geleni yaptıysanız ancak bir işe yaramadıysa o zaman profesyonel yardım alma zamanı gelmiştir. Bizler sosyal varlıklar olduğumuzdan bir profesyonel kendimiz için birşeyler yapma konusunda bizi motive edecektir.
Ne zaman yardım almanız gerektiğini aşağıdakilere bakarak anlayabilirsiniz:
• Uykuya dalmada zorluk
• Kendini çökkün, umutsuz ve çaresiz hissetme
• İşinize ya da ev yaşamınıza engel olabilecek derecede dikkat problemleri
• Sigara içme, aşırı yeme, madde kullanma ya da alkol almayı zor durumlarla baş etmek için bir kaçış olarak görme
• Kontrol edemediğiniz, olumsuz düşünceler
• Ölüm ya da intihar düşünceleri
Eğer bu belirtilerden herhangi biriyle karşılaşırsanız, bir ruh sağlığı danışmanından randevu alın. Ruhsal ya da duygusal bir problemle erkenden uğraşmak, büyümesini bekledikten sonra uğraşmaktan daha kolaydır.