Çoğu insan, mutsuz ve sıkıntılı hissetmiştir. Bir kayıp veya hayat mücadelesi ya da kendine güveniniz zedelendiğinde, üzüntülü hissetmek normal olabilir.
Ama birkaç günden birkaç haftaya kadar süren, çaresizlik ve değersizlik hisleriyle beraber gelen yoğun bir mutsuzluk yoğun mutsuzluk hissi sizin normal işleri yürütmenizi engeller. Bu sıkıntınız, mutsuzluktan daha fazlası olabilir. Tedavisi mümkün bir tıbbi durum olan, klinik depresyonunuz olabilir.
Depresyonu nasıl nasıl anlayacağım?
DSM-5’e göre (zihin bozukluklarının teşhisinde kullanılan bir el kitabı), depresyon aşağıdaki belirtilerden en az beş tanesini aynı anda yaşadığınızda görülür:
- Özellikle gündüz saatlerinde olmak üzere günün çoğu zamanını çökkün ruh halinde olmak
- Nerdeyse her gün hissedilen yorgunluk ve enerji kaybı
- Nerdeyse her gün hissedilen, değersizlik ve suçluluk hissi
- Konsantrasyon bozukluğu ve karasızlık
- Neredeyse her gün uykusuzluk veya aşırı uyku hali
- Nerdeyse her gün, aktivitelere karşı azalmış ilgi ve zevk
- Ölüm ve intihar düşünceleri (sadece ölüm korkusu değil)
- Huzursuzluk veya yavaşlama hissi
- Belirgin kilo kaybı ya da artışı
Depresyon Belirtileri
Ulusal Zihin Sağlığı Enstitüsü’ne göre, depresif hastalıları olan herkes aynı belirtileri göstermiyor. Ne kadar yoğun, ciddi ve ne kadar sürdüğü kişinin kendisine ve yaşadığı rahatsızlığın türüne göre değişiyor. Depresyonu olan kişilerin sık deneyimlediği belirtiler:
- Konsantrasyon güçlüğü, hatırlamada güçlük ve karar vermede zorluklar
- Yorgunluk ve enerji düşüklüğü
- Suçluluk, değersizlik ve/ya çaresizlik hisleri
- Umutsuzluk ve/ya kötümserlik
- Uykusuzluk, erken uyanma ya da aşırı uyku
- Sinirlilik, huzursuzluk
- Cinsel aktivite dâhil olmak üzere daha önce zevk veren aktivitelere karşı ilgi azalması
- Hayattan zevk almanın azalması
- Aşırı yemek, ya da iştah azalması
- Sürekli ağrılar; baş ağrısı, kramp, ya da tedavi ile düzelmeyen sindirim problemleri
- Sürekli mutsuz, endişeli ya da “boşluk” hisleri
- İntihar düşünceleri
Gençlerde Depresyon
Gençler ara sıra mutsuz hissedebilirler. Fakat mutsuzluk hali iki haftadan fazla sürer ve depresyonun başka belirtilerini de gösterirse, ergenlik depresyonu olabilir. Depresyon 33 çocuk ve 8 ergenden birinde görülebileceği için, bu gencin depresyonu var mı diye doktorunuza danışın. Ergen depresyonun etkili tedavileri vardır.
Klinik depresyonun tedavisi
Depresyonun tedavisi genellikle ilaçlar, terapi ve kendi kendine yardımla olur.
Tedavi seçenekleri
Doktorunuzun önereceği tedavi şekli depresyonunuz tipine göre belirlenir. Aşağıda doktorunuzun önerebileceği tedavi türlerinin kısa açıklamalarını bulabilirsiniz.
Hafif depresyon
- Bekle ve gör—eğer hafif depresyon teşhisi konulduysa, kendi kendine daha iyileşme ihtimali vardır. Bu durumda, iki hafta sonrasında durumuzu kontrol etmek için tekrar doktoru görmeniz istenir. Buna gözünü ayırmadan bekleme denir.
- Spor—sporun depresyon tedavisinde etkili olduğu kanıtlanmıştır, özellikle hafif depresyon için en ana tedavi yöntemlerinden biridir. Doktorunuz sizi uzman bir fitness koçuna yönlendirebilir veya kendiniz egzersiz yapmaya başlayabilirsiniz.
- Kendi kendine yardım grupları—duygularınız hakkında konuşmak işe yarayabilir. Bir arkadaşınız veya akrabanızla konuşabileceğiniz gibi doktorunuza yerel kendi kendine yardım gruplarını da sorabilirsiniz. Doktorunuz kendi kendine yardım kitapları yada online bilişsel davranışçı terapi (BDT) önerebilir.
Hafif ile orta derece depresyon
- Konuşma terapisi—hafif şiddette depresyon iyileşmiyorsa veya orta şiddette depresyon varsa, doktorunuz konuşma tedavisi önerebilir (bir tür psikoterapi). Bilişsel davranışçı terapi ya da danışmanlık gibi bir çok çeşit konuşma terapisi vardır. Doktorunuz size bu terapilere yönlendirebilir veya kendiniz gidebilirsiniz.
Orta derece ile ağır depresyon
- Antidepresan—antidepresan, depresyonun belirtilerini tedavi eden bir ilaçtır. Neredeyse 30 farklı antidepresan vardır. Doktoru tarafından yazılmalı ve genellikle orta ve ağır depresyonlarda kullanılmalıdır.
- Terapi ile birlikte—özellikle depresyon ağır ise, doktorunuz ilaçlarla beraber konuşma terapisi almanızı önerebilir. Genellikle BDT ve antiteprasan tedavinin birlikte kullanımı her iki tedavinin de tek başına kullanımından daha fazla etki etmektedir.
- Zihin sağlığı takımları—ağır depresyonda, psikologlar, psikyatristler, uzman hemşireler ve terapistlerden oluşan bir zihin sağlığı takımına yönlendirme yapılır. Burada genellikle yoğun terapi ve ilaç kullanımı yapılır.
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), düşüncelerinizi, davranışlarınızı ve onların sizi nasıl etkilediğini anlamanıza yardımcı olur.
BDT geçmişteki olayların sizi bugüne getirdiğini bilir ama bugünkü düşünme, hissetme ve davranma şeklinizi değiştirmeye odaklanır. Size olumsuz düşünceleriniz üstesinden gelmeyi öğretir, örneğin umutsuzluk hissini sınamak gibi.
Genellikle, 10-12 hafta süren, BDT eğitimli bir terpist ile birebir altı ile sekiz seans yapılır. Bazen grup BDT önerilebilir.
Hangisi yarıyor?
Depresyonun bir hastalık olduğunu, dolayısı ile ilaçla tedavi edilmesi gerektiğinin öne sürülmesinin ana sebebi yanlış yönlendirme olmasa bile, paradoksal görünüyor.
Bu, depresyonda çok sık nüks görülmesi yüzünden tedavisinin kronik hastalık kategorisinde yapılması gerektiğinin söylenmesi yani uzun süreli yüksek miktarda ilaç kullanımı.
Açıklama bu, fakat gerçek şu ki; ilaçlar depresyonu değil depresyon belirtilerini tedavi ediyor.
Yine de şunlar dikkate alırsak;
- Tedavi edilmeyen depresyonun ortalama süresi 8 aydır
- Depresyon ilaçlarının etki göstermeye başlaması için 6 haftayı buluyor ve sonrasında 6 ay daha kullanılması gerekiyor
- Nüks önleme amaçlı, bazı tedavilerde ‘3 aşamalı’ yapılıyor ve 2 yıl kadar sürebiliyor.
- Bilişsel, davranışçı ve kişiler arası tedavilerle beraber ilaç tedavisinde nüks daha az oluyor. ( ayrıca duyguları sakinleştirmek ve terapiye katılımın daha hızlı ve etkin olması için, gevşeme teknikleri de tavsiye edilir. Ayrıca danışanın temel duygusal ihtiyaçları karşılanıyor mu diye kontrol edilesi çok önemlidir.
- Ayrıca, ilaç tedavilerinin yan etkilerini de kontrol etmek gerekir.
Depresyon Döngüsü
Hayat tarzı değişiklikleri: Depresyon tedavisinin önemli parçası
Depresyon tedavisinde çok basit ama güçlü bir parçadır. Bazen tek ihtiyacınız olan şey bu olabilir. Başka tedavilere de ihtiyacınız olabilir, ama hayat tarzı değişiklikleri depresyonun kalkmasında önemli uzun vadeli rol oynar. Böylece daha iyi hissetmeye başladıktan sonra depresyonun geri gelmesini önler.
Depresyonu tedavi edebilecek hayat tarzı değişiklikleri:
- Düzenli spor, neredeyse ilaçla tedavi kadar etkili olabilir. Spor sadece beynin iyi hissetmeye yarayan serotonin, endorfin gibi maddelerin salınımını hızlandırmaz, sinir hücreleri arasında yeni bağlantılar kurulmasını sağlar. Antidepresanlar da bunu yapar. Marathona hazırlanır gibi spor yapmanıza da gerek yok, sadece günlük yarım saatlik yürüyüşler bile çok fark yaratabilir. En çok fayda için, neredeyse her gün 30-60 dakika arası egzersiz yapmaya çalışın.
- İyi beslenmek fiziksel ve zihinsel sağlık için çok önemlidir. Küçük ve dengeli öğünler almak gün içinde enerjinizi korumanıza ve duygu durum değişiklikleri yaşamamanız için size yardımcı olur. Şekerli yiyecekler hızlı enerji verir, ama kompleks karbonhidratları tercih edin. Hızlı şeker enerjisinden daha uzun süre size enerji verirler.
- Uykunun duygu durumda çok etkisi vardır. Yeterince uyumazsanız, depresyon kötüleşir. Uykusuzluk, huzursuzluk, yorgunluk, mutsuzluk, duygusallık gibi belirtileri çoğaltır. Her gece yeterince uykunuzu aldığınızdan emin olun. Çoğu insana 7 saatlik gece uykusu yeterli gelir. Her gece 7 ile 9 saat arası bir uyku planlayın.
- Sosyal destek. Güçlü sosyal bağlar, depresyonda risk faktörü olan yalnız kalma olasılığını azaltır. Arkadaş ve ailenizle düzenli iletişim halinde olun ve bir sınıfa ya da gruba katılmayı düşünün. Gönüllü işleri, sosyal destek almak ve kendinize yardımcı olurken başkaları için de faydalı olmak için çok iyi bir yöntemdir.
- Stres azaltmak. Hayatınızda stresi azaltmak ve yönetmek için değişiklikler yapın. Fazla stres depresyonu ve gelecekte depresyon olasılığını arttırır. İş yoğunluğu ya da kötü giden ilişkiler gibi stres faktörlerinin hayatınızdaki etkisini azaltmaya çalışın.